Psychotherapeutische behandelmogelijkheden voor bipolaire stoornissen

Auteur: B.van den Berg, psychiater Rivierduinen, GGZ Duin- en Bollenstreek | Datum: 28 November 2006.

De laatste jaren zijn een aantal gerandomiseerde en gecontroleerde onderzoeken gepubliceerd waarin het effect van psychotherapeutische behandelmogelijkheden (naast farmacotherapie) voor patiënten met bipolaire stoornissen is onderzocht (van den Berg, e.a., 2006). Hier wordt een overzicht gegeven van deze psychotherapeutische behandelmogelijkheden.

Psychotherapeutische methoden

De onderzochte behandelmethoden zijn: Noodplan (Perry e.a., 1999), Cognitieve Gedragstherapie (Lam e.a., 2005; Scott e.a., 2006), Interpersoonlijke en Sociaal Ritme Therapie (Frank e.a., 1999; Frank e.a., 2005), de Family-Focused Treatment (Miklowitz e.a., 2003; Rea e.a., 2003) en Groepspsycho-educatie (Colom e.a., 2003). Zie ook de aanbevolen literatuur voor handboeken met beschrijving van deze methoden.

Uit deze onderzoeken blijkt dat deze behandelingen leiden tot een lager terugvalpercentage; het aantal hypomane of manische episoden vermindert en het aantal depressieve episoden vermindert. Verder wordt de medicatietrouw bevorderd en het aantal opnamen of de duur van de opnamen vermindert.

In deze behandelingen zijn een aantal overeenkomsten te noemen: In de beginfase wordt er psycho-educatie geboden, er wordt gewerkt aan een regelmatige dagstructuur, medicatietrouw, het signaleren van vroege signalen van terugval en vaardigheden aanleren om hierop adequate actie te ondernemen. De behandelingen zijn gericht op de acceptatie van de gevolgen van de bipolaire stoornis voor de patint en zijn omgeving en het aanleren van nieuwe vaardigheden of een adequate leefstijl.

Psycho-educatie en het adequaat leren reageren op vroege tekenen van terugval lijken vooral een gunstig effect te hebben op het voorkomen van manische of hypomane episoden. Aandacht besteden aan de gevolgen van de stoornis voor het dagelijks leven van de patint en zijn gezinsleden en het aanleren van vaardigheden heeft vooral een positief effect op de depressieve symptomen. Het positieve effect op de terugvalpercentages houdt vooral bij de Gezinsgerichte Therapie ook na het afronden van de behandeling aan (Rea e.a, 2003).

Conclusie

Geadviseerd kan worden om bij patiënten met bipolaire stoornissen naast de farmacotherapeutische behandeling ook een psychotherapeutische behandeling te bieden om de kans op terugval te verkleinen. In de beginfase wordt psycho-educatie geboden, daarna wordt aandacht besteed aan het vroegtijdig kunnen signaleren van terugval en hierop adequate actie ondernemen en vervolgens dient er aandacht te zijn voor de gevolgen van de bipolaire stoornis voor het dagelijks leven van de patint en zijn betrokkenen. Het heeft de voorkeur om zo vroeg mogelijk na het vaststellen van de stoornis te starten met deze behandeling.

Terug naar boven

Referenties

  1. van den Berg, B., Knoppert-van der Klein, E.A.M., van Zaane, J. (2006) Psychotherapeutische behandelmogelijkheden voor bipolaire stoornissen. Tijdschrift voor Psychiatrie, in press.
  2. Colom, F., Vieta, E., Martinez-Aran, A., Reinares, M., Goikolea, J. M., Benabarre, A., Torrent, C., Comes, M., Corbella, B., Parramon, G., & Corominas, J. (2003). A randomized trial on the efficacy of group psychoeducation in the prophylaxis of recurrences in bipolar patients whose disease is in remission. Arch.Gen.Psychiatry, 60, 402-407.
  3. Frank, E., Kupfer, D. J., Thase, M. E., Mallinger, A. G., Swartz, H. A., Fagiolini, A. M., Grochocinski, V., Houck, P., Scott, J., Thompson, W., & Monk, T. (2005). Two-year outcomes for interpersonal and social rhythm therapy in individuals with bipolar I disorder. Arch.Gen.Psychiatry, 62, 996-1004.
  4. Frank, E., Swartz, H. A., Mallinger, A. G., Thase, M. E., Weaver, E. V., & Kupfer, D. J. (1999). Adjunctive psychotherapy for bipolar disorder: effects of changing treatment modality. J.Abnorm.Psychol., 108, 579-587.
  5. Lam, D. H., Hayward, P., Watkins, E. R., Wright, K., & Sham, P. (2005). Relapse prevention in patients with bipolar disorder: cognitive therapy outcome after 2 years. Am.J.Psychiatry, 162, 324-329.
  6. Miklowitz, D. J., George, E. L., Richards, J. A., Simoneau, T. L., & Suddath, R. L. (2003). A randomized study of family-focused psychoeducation and pharmacotherapy in the outpatient management of bipolar disorder. Arch.Gen.Psychiatry, 60, 904-912.
  7. Perry, A., Tarrier, N., Morriss, R., McCarthy, E., & Limb, K. (1999). Randomised controlled trial of efficacy of teaching patients with bipolar disorder to identify early symptoms of relapse and obtain treatment. BMJ, 318, 149-153.
  8. Rea, M. M., Tompson, M. C., Miklowitz, D. J., Goldstein, M. J., Hwang, S., & Mintz, J. (2003). Family-focused treatment versus individual treatment for bipolar disorder: results of a randomized clinical trial. J.Consult Clin.Psychol., 71, 482-492.
  9. Scott, J., Paykel, E., Morriss, R., Bentall, R., Kinderman, P., Johnson, T., Abbott, R., & Hayhurst, H. (2006). Cognitive-behavioural therapy for severe and recurrent bipolar disorders: randomised controlled trial. Br.J.Psychiatry, 188, 313-320.

Handleidingen:

  • Frank, E. (2005) Treating Bipolar Disorder. A Clinician’s Guide to Interpersonal and Social Rhythm Therapy. Guilford Publications.
  • Lam, D.H., Jones, S., Hayward, P., Bright J. (1999) Cognitive therapy for bipolar disorder: A Therapist’s Guide to Concepts, Methods and Practice. New York, John Wiley & Sons.
  • Miklowitz D.J., Goldstein M.J. (1997) Bipolar Disorder. A Family-Focused Treatment Approach. Guilford Publications.