Samenhang tussen bipolaire stoornis en problemen met schildklier aangetoond

PERSBERICHT – 22 januari 2016
‘s-Hertogenbosch

Samenhang tussen bipolaire stoornis en problemen met schildklier aangetoond

Een tweelingstudie, uitgevoerd door psychiater Ronald Vonk, toont aan dat er een genetische samenhang is tussen de ontwikkeling van een bipolaire stoornis enerzijds en een auto-immuunstoornis van de schildklier anderzijds. Onderzoek naar het functioneren van de schildklier blijkt een zeer zinvolle bijdrage te kunnen leveren aan het vroegtijdig opsporen van een bipolaire kwetsbaarheid. Deze en andere bevindingen staan centraal tijdens Vonks promotie op woensdag 10 februari bij de Rijksuniversiteit Groningen.

Bipolaire stoornis
De bipolaire stoornis (ofwel manisch-depressieve stoornis) is een ernstige stemmingsstoornis, waarbij periodes van verhoogde stemming en activiteit (manie of hypomanie) en verlaagde stemming en verminderde activiteit (depressie) afgewisseld worden met periodes van een normale stemming en normaal functioneren. Een bekend probleem bij de bipolaire stoornis is dat het vele jaren duurt voordat de diagnose wordt gesteld en de behandeling wordt gestart. De tweelingstudie van Ronald Vonk toont aan dat de genetische kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van een bipolaire stoornis op meerdere manieren en in verschillende levensfasen zichtbaar kan worden.

Verschillende factoren, verschillende levensfasen
Het functioneren van de schildklier is niet de enige aanwijzing voor een verhoogd genetisch risico op een bipolaire stoornis. In de onderzoekspopulatie van 53 bipolaire en 67 gezonde controle-tweelingparen werden ook andere risicofactoren onderzocht. Gebleken is dat een abnormale ontwikkeling van het zogenaamde embryonale ectodermweefsel (dat is het embryonale weefsel dat uitgroeit tot de huid, het zenuwstelsel en de hersenen) in de 10e tot 15e week van de zwangerschap geassocieerd kan worden met afwijkingen in de hersenen op latere leeftijd. MRI-onderzoek van de hersenen van de bipolaire tweelingen heeft namelijk afwijkingen in de witte stof aangetoond. Ook is ontdekt dat gedurende korte tijd onderpresteren op school een marker kan zijn voor de genetische kwetsbaarheid om een bipolaire stoornis te ontwikkelen.

Centrum Bipolaire Stoornissen
Ronald Vonk is als psychiater werkzaam bij het poliklinische Centrum Bipolaire Stoornissen van Reinier van Arkel. Het centrum is gevestigd in het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Door de nabijheid van somatische specialisten is een betere integratie met de geestelijke gezondheidszorg mogelijk. Voor de behandeling van de bipolaire stoornis is de toegevoegde waarde van bijvoorbeeld kennis over de nieren en de schildklier zeer groot. De samenwerking tussen de psychiaters en de somatische ziekenhuisspecialisten zorgt er ook voor dat de scheiding tussen lichamelijke en geestelijke aandoeningen steeds minder scherp beleefd wordt. Juist de samenhang wordt door deze unieke tweelingstudie van Ronald Vonk bevestigd, een ontwikkeling waarvan de patiënt uiteindelijk alleen maar beter kan worden.

Ronald Vonk
Ronald Vonk is sinds 1995 tot heden als psychiater werkzaam bij Reinier van Arkel. Deels werkt hij op de High Intensive Care afdeling, en deels op het Centrum Bipolaire Stoornissen. Binnen Reinier van Arkel fungeert hij als coördinator van het zorgprogramma bipolaire stoornissen en participeert hij in het landelijke Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen (KenBis). Overigens heeft het KenBis samen met de VMDB (Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen) een belangrijke bijdrage geleverd in de werving van de tweelingen die aan de studie hebben meegewerkt. In 2000 startte hij samen met Astrid van der Schot in het UMC Utrecht het promotieonderzoek naar de invloed van genen en omgeving op de ontwikkeling van een bipolaire stoornis onder supervisie van prof. dr. Willem Nolen en prof. dr. René Kahn.

Reinier van Arkel is een gespecialiseerde instelling voor geestelijke gezondheidszorg voor mensen met psychiatrische en psychische aandoeningen.

Proefschrift ‘The Influence of Genes and Environment on the Development of Bipolar Disorder – A Twin Study’

Op woensdag 10 februari zal Ronald Vonk, psychiater bij Reinier van Arkel, zijn proefschrift ‘The influence of genes and environment on de development of bipolair disorder – a twin study’ verdedigen aan de Rijksuniversiteit van Groningen.

De bipolaire stoornis (ofwel manisch-depressieve stoornis) is een ernstige stoornis van de stemming, waarin periodes van (hypo)manie (o.a. verhoogde stemming en overactiviteit) en depressie (o.a. verlaagde stemming en verminderde activiteit) afgewisseld worden met periodes van een normale stemming en normaal functioneren.  Zowel erfelijke factoren als omgevingsfactoren spelen een rol bij het ontstaan van de bipolaire stoornis.

Een bekend probleem bij de bipolaire stoornis is dat het na de eerste stemmingsepisode(n) vaak vele jaren duurt totdat de diagnose wordt gesteld en daarna vaak ook nog vele jaren totdat een effectieve behandeling wordt gestart.

Deze tweelingstudie bij de bipolaire stoornis toont aan dat de genetische kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van een bipolaire stoornis op meerdere manieren en in verschillende fasen van het leven zichtbaar blijkt te kunnen worden.

* Al heel vroeg in de zwangerschap (tussen de 10e en 15e week) leidt een abnormale ontwikkeling van het embryonale ectoderm weefsel tot veranderingen in handafdrukken (dermatoglyfen), die geassocieerd zijn aan veranderingen in hersenstructuren op volwassen leeftijd.

* Bij MRI onderzoek van de hersenen van de bipolaire tweelingen worden namelijk witte stof afwijkingen aangetoond.

* In de vroege adolescentie kan (kortdurend) onderpresteren op school een marker zijn voor de genetische kwetsbaarheid om een bipolaire stoornis te ontwikkelen.

* Er blijkt genetische samenhang te zijn tussen de ontwikkeling van een bipolaire stoornis en een autoimmuun stoornis van de schildklier Deze autoimmuun thyroiditis kan zelfs beschouwd worden als een endofenotype van de bipolaire stoornis.

Endofenotypen kunnen waardevol zijn om mensen met een verhoogd risico op het ontwikkelen van een bipolaire stoornis eerder te kunnen identificeren, waardoor mogelijk eerder de diagnose kan worden gesteld en eerder (eventueel zelfs preventief) behandeld kan worden.

Uitnodiging boekpresentatie ‘ik heb een gek te temmen’

Met veel genoegen nodigt Uitgeverij Tobi Vroegh u uit voor de presentatie van een bijzonder egodocument: ‘Ik heb een gek te temmen’ van Nicky Samsom.

Nicky Samsom (41), niet lang geleden nog leraar Nederlands, wordt onverhoeds getroffen door een psychose. Hoewel zijn gedwongen (!) opname van korte duur is, confronteert de “normale” wereld hem met stille stigmatisering en verholen taboes. Gelukkig heeft de auteur veel schrijftalent (zie bijvoorbeeld zijn blog voor supportersvereniging Ajax Life) om die taboes met kracht aan te pakken. Vandaar dit egodocument over een schokkende ontdekking: er huist een gek in hem… De auteur beschikt over humor (“In de isoleercel wordt mijn gek op zijn wenken bediend”), een kritische geest en realiteitszin (“Het was meteen duidelijk dat ik vooral op mezelf was aangewezen om mijn ziekte van mijn persoonlijkheid te kunnen scheiden”). In korte, pakkende hoofdstukken beschrijft hij de aanloop naar zijn psychose in 2011, de opname, dan herstel en acceptatie van wat feitelijk een genetische afwijking is. Samsom is niet voor niets een blogger, hij formuleert treffende oneliners als “Geen gips, geen zichtbaar litteken en geen afgerond verhaal voor op verjaardagen”. Maar er is ook leven ná het gekkenhuis. Met optimisme en geamuseerde verbazing gaat Samsom de stigma’s en taboes te lijf, maar moet ook zelf met de billen bloot: het grootste taboe blijkt zijn eigen ontkenning van z’n psychiatrische stoornis.

De presentatie van het boek vindt plaats bij Pantheon Boekhandel, Sint Antoniebreestraat 132-134 in de Amsterdamse Nieuwmarktbuurt: donderdag 21 januari van 17.00 – 19.00 uur Laat a.u.b. weten als u erbij wilt zijn – u bent welkom!

Auteur

Van Nicky Samsom’s wekelijkse columns als ‘Stoeltje 63’ voor Ajax Life zijn twee seizoenen gebundeld. Wenen van geluk, hét boek over de gewonnen Champions League finale van Ajax in 1995, bevat een verhaal van zijn hand. Ook het jaar dat hij – zielsongelukkig in Groningen – naar Amsterdam verhuisde, waar hij nu in Oud-West woont met twee katten en zijn zwangere vriendin. Nicky eet dolgraag Pekingeendsoep bij Nam Kee. Website: http://nickysamsom.wordpress.com ISBN: 978-90-78761-50-1 Prijs: € 14,50 Ik heb een gek te temmen verschijnt op 21 januari bij Uitgeverij Tobi Vroegh in Amsterdam. Het is o.a. te koop via www.tobivroegh.nl.