Benno Haarman zal op 1 maart 2017 zijn proefschrift “The Dysregulated Brain – A psychoimmunological approach to bipolar disorder” verdedigen. De openbare verdediging begint om 16.15 uur in het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen. Met dit proefschrift onderzocht Benno de rol van het immuunsysteem in de pathofysiologie van de bipolaire stoornis, via verschillende benaderingen.
Voorafgaand aan de verdediging organiseert het Universitair Centrum Psychiatrie (UCP) van het UMC Groningen een symposium over neuroinflammatie bij psychiatrische stoornissen: Het ontregelde brein. Verschillende sprekers van de Rijksuniversiteit Groningen, Erasmus Medisch Centrum en de Katholieke Universiteit Leuven zullen tijdens dat symposium, dat gehouden wordt in de Rode Zaal van het UMCG, spreken over de laatste vernieuwende ontwikkelingen en inzichten in de psychiatrische ziektemechanismen.
In het proefschrift stelt Benno dat voor een volledig begrip van de pathofysiologie van de bipolaire stoornis de neurobiologie van alle fysiologische niveaus bij haar verklaringen betrokken moet worden. In het eerste deel van dit proefschrift worden studies beschreven naar ontstekinggebonden genexpressie in witte bloedcellen en het acute fase-eiwit ‘C-reactive protein’. Met een nieuw ontwikkelde grafische methode ‘feature-expression heat map’ werd de relatie tussen ontstekinggebonden genexpressie en psychiatrische symptomen onderzocht. In nader onderzoek bleek dat in tegenstelling tot de oorspronkelijke hypothese, ontstekinggebonden genexpressie geen diagnostische biomarker voor bipolaire stoornis, maar veeleer geassocieerd met het verkeren in een manische of depressieve episode. De biomarker ‘C-reactive protein’ zoals gemeten in de praktijk bleek niet bruikbaar om het ziektebeloop van de bipolaire stoornis te voorspellen. In het proefschrift worden de ruimtelijke en temporele complexiteit van het brein al een belangrijke verklaring aangevoerd waarom het ontwikkelen van valide biomarkers in de psychiatrie tot nu toe zo problematisch is gebleken.
In het tweede deel van het proefschrift worden de resultaten van onderzoek naar het neuroimmuunsysteem met een gecombineerde beeldvormingsstudie besproken. Hierbij ging speciale aandacht uit naar de microglia, de immuuncellen van het brein. Gesteld werd dat de gliacellen (waaronder microglia, astrocyten en oligodendrogliacellen) waarschijnlijk een belangrijke schakel in de pathofysiologie van de bipolaire stoornis vormen. Met behulp van neuroinflammatie positron emissietomografie (PET) werd aangetoond dat er daadwerkelijk neuroinflammatie in het brein van patiënten met een bipolaire stoornis is. Daarnaast werden er bij deze patiënten met magnetische resonantie spectroscopie (MRS) aanwijzingen gevonden voor een gedifferentieerde functie van microglia, waarbij sommige microglia geprogrammeerde celdood (apoptose) induceren en andere nieuwvorming van cellen (neurogenese) stimuleren. Ten slotte werd door middel van diffusietensorbeeldvorming (DTI) aanwijzingen gevonden voor een neutraliserend effect van lithium op de wittestofafwijkingen die gevonden worden bij patiënten met een bipolaire stoornis.
Het promotieonderzoek werd uitgevoerd onder begeleiding van de (co)promotores prof. dr. Willem Nolen en prof. dr. Hemmo Drexhage, dr. Rixt Riemersma – Van der Lek en dr. Huib Burger. Benno Haarman (1978) is als onderzoeker werkzaam bij de Rijksuniversiteit Groningen en als psychiater en hoofd behandelzaken van de afdeling Stemming- en Angststoornissen bij het Universitair Centrum Psychiatrie van het UMC Groningen.
