Auteur: Tanja Dijk

Het Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz (www.kwaliteitsontwikkelingggz.nl) is een samenwerkingsverband van de beroepsverenigingen van psychiaters (NVvP) en psychologen (NIP) en het Landelijk Platform GGz (LPGGz). In het Netwerk participeren daarnaast GGZ Nederland, Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en een groot aantal andere relevante beroepsorganisaties en stakeholders. Het Netwerk initieert de ontwikkeling van een groot aantal zorgstandaarden, zowel stoornisspecifiek als generiek.

De Zorgstandaard Bipolaire Stoornissen is aangevraagd door KenBiS en NVvP. Het doel van dit project is om, voortbouwend op de recent ontwikkelde richtlijn, de kwaliteit en de doelmatigheid van de zorg voor mensen met een bipolaire stoornis te verbeteren. Daarnaast beoogt het project de toepassing te bevorderen van aanbevelingen voor herkenning, diagnostiek, behandeling en rehabilitatie voor verschillende stadia van bipolaire stoornissen. Het doel is ook om coherentie en afstemming binnen de zorg voor en behandeling bij bipolaire stoornissen te versterken. De ontwikkeling van de Zorgstandaard wordt uitgevoerd door een multidisciplinaire werkgroep in samenwerking met het Trimbos Instituut. De werkgroep bestaat uit psychiaters, psychologen, verpleegkundigen, en ervaringsdeskundigen vanuit de patiënten- en betrokkenen vereniging VMDB.

Bij het opstellen van de Zorgstandaard kan de werkgroep teruggrijpen op de Multidisciplinaire Richtlijn Bipolaire stoornissen die in maart 2015 werd gepubliceerd, en die veel kennis en aanbevelingen bevat over de gepaste behandeling, zorg en begeleiding van mensen met een bipolaire stoornis. Het verschil tussen richtlijn en zorgstandaard is echter dat de laatste is geschreven vanuit het perspectief van de patiënt. Daartoe wordt er parallel aan de werkgroep een achterbanraadpleging georganiseerd. Daarnaast zullen ook professional worden geraadpleegd in de vorm van een conjunct analyse. Richtlijn en Zorgstandaard zullen elkaar dus aanvullen. Vroege c.q. tijdige herkenning was niet een specifiek focus van de Multidisciplinaire Richtlijn. Daarom wordt bij de ontwikkeling van de Zorgstandaard over dit onderwerp wetenschappelijke evidentie gezocht en worden mede op basis van klinische inzichten aanbevelingen geformuleerd over risicogroepen en tijdige herkenning.

De concept Zorgstandaard moet medio 2016 klaar zijn voor de commentaarfase, opdat zij begin 2017 gepubliceerd kan worden.

In de Klinisch-Wetenschappelijke Vergadering van KenBiS op 18 maart aanstaande zal Ralph Kupka, voorzitter van de werkgroep, uitgebreid aandacht besteden aan de stand van zaken rondom de Zorgstandaard.

 

 

 

 

 

 

Elk jaar op 30 maart, de geboortedag van Vincent van Gogh, is het World Bipolar Day. Vincent van Gogh werd postuum gediagnosticeerd als mogelijk een bipolaire stoornis te hebben gehad. De boodschap van World Bipolar Day is om wereldwijd aandacht te vragen voor de bipolaire stoornis en stigma tegen te gaan. Door internationale samenwerking is het doel om wereldwijd informatie te geven over de bipolaire stoornis om zo meer begrip voor en kennis over de stoornis te creëren. Zie ook de pagina van de ISBD over WBD: http://isbd.org/advocacy-and-patient-resources/world-bipolar-day

In Nederland is dit jaar gekozen voor het thema ‘Bipolaire Stoornis en Creativiteit’. Hiermee willen wij benadrukken dat het hebben van een psychiatrische aandoening, of de behandeling daarvan, het creatieve talent en het scheppend vermogen van mensen niet in de weg staan. Bovendien wordt de kwetsbaarheid voor bipolaire stemmingsstoornissen wel geassocieerd met een meer dan gemiddelde creativiteit. Op verschillende plaatsen in het land, met name op de locaties van instellingen die aan KenBiS deelnemen, wordt dit op eigen wijze vormgegeven.

 

 

 

Dit jaar organiseert de International Society for Bipolar Disorders (ISBD) haar jaarlijkse congres in Amsterdam, en dit jaar voor het eerst samen met de International Society for Affective Disorders (ISAD). Daarmee wordt dit wereldwijd het belangrijkste en grootste stemmingsstoornissencongres van 2016.

Wat kunt u verwachten?

• 9 keynote lezingen, onder meer van de befaamde Zwitserse emeritus hoogleraar psychiatrie en epidemioloog Jules Angst (“Was it wise to separate bipolar form unipolar depressive disorder ?”) en van twee Nederlandse collega’s: Brenda Penninx (“sad facts about the course of depression: a synopsis of key NESDA findings”) en Manon Hillegers (“What can we learn form bipolar offspring studies?”);
• 29 parallel symposia georganiseerd in tracks: ‘clinical’, ‘treatment’, ‘basic science’ en ‘interface’;
• Een aparte ‘expert by experience track’ omvattende 5 parallel symposia die mede bedoeld zijn voor patiënten en verwanten, en waarbij steeds een ervaringsdeskundige één van de sprekers is;
• 7 ‘early morning brainstorming sessions’ over een actueel onderwerp;
• Op de openingsdag diverse ‘pre-conference courses’, en twee satelliet symposia over chronobiologie en over voeding en psychiatrie;
• Op de tweede dag een cursus hoe tot een succesvolle publicatie te komen;
• Op de laatste dag naast het wetenschappelijk programma een apart ‘advocacy program’, een publiekssymposium bestemd voor patiënten, hun verwanten en andere geïnteresseerden;
• Twee uitgebreide postersessies, met daarin een uitgebreid overzicht van de belangrijkste onderzoeksbevindingen van het afgelopen jaar;
• En héél bijzonder: in dezelfde week opent het Van Gogh Museum een speciale tentoonstelling “De waanzin nabij: Van Gogh en zijn ziekte”. Mede in dat verband zullen op de openingsdag van het congres ook twee lezingen aan Van Gogh en deze tentoonstelling worden gewijd.

Inschrijven is mogelijk via de website.

PERSBERICHT – 22 januari 2016
‘s-Hertogenbosch

Samenhang tussen bipolaire stoornis en problemen met schildklier aangetoond

Een tweelingstudie, uitgevoerd door psychiater Ronald Vonk, toont aan dat er een genetische samenhang is tussen de ontwikkeling van een bipolaire stoornis enerzijds en een auto-immuunstoornis van de schildklier anderzijds. Onderzoek naar het functioneren van de schildklier blijkt een zeer zinvolle bijdrage te kunnen leveren aan het vroegtijdig opsporen van een bipolaire kwetsbaarheid. Deze en andere bevindingen staan centraal tijdens Vonks promotie op woensdag 10 februari bij de Rijksuniversiteit Groningen.

Bipolaire stoornis
De bipolaire stoornis (ofwel manisch-depressieve stoornis) is een ernstige stemmingsstoornis, waarbij periodes van verhoogde stemming en activiteit (manie of hypomanie) en verlaagde stemming en verminderde activiteit (depressie) afgewisseld worden met periodes van een normale stemming en normaal functioneren. Een bekend probleem bij de bipolaire stoornis is dat het vele jaren duurt voordat de diagnose wordt gesteld en de behandeling wordt gestart. De tweelingstudie van Ronald Vonk toont aan dat de genetische kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van een bipolaire stoornis op meerdere manieren en in verschillende levensfasen zichtbaar kan worden.

Verschillende factoren, verschillende levensfasen
Het functioneren van de schildklier is niet de enige aanwijzing voor een verhoogd genetisch risico op een bipolaire stoornis. In de onderzoekspopulatie van 53 bipolaire en 67 gezonde controle-tweelingparen werden ook andere risicofactoren onderzocht. Gebleken is dat een abnormale ontwikkeling van het zogenaamde embryonale ectodermweefsel (dat is het embryonale weefsel dat uitgroeit tot de huid, het zenuwstelsel en de hersenen) in de 10e tot 15e week van de zwangerschap geassocieerd kan worden met afwijkingen in de hersenen op latere leeftijd. MRI-onderzoek van de hersenen van de bipolaire tweelingen heeft namelijk afwijkingen in de witte stof aangetoond. Ook is ontdekt dat gedurende korte tijd onderpresteren op school een marker kan zijn voor de genetische kwetsbaarheid om een bipolaire stoornis te ontwikkelen.

Centrum Bipolaire Stoornissen
Ronald Vonk is als psychiater werkzaam bij het poliklinische Centrum Bipolaire Stoornissen van Reinier van Arkel. Het centrum is gevestigd in het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Door de nabijheid van somatische specialisten is een betere integratie met de geestelijke gezondheidszorg mogelijk. Voor de behandeling van de bipolaire stoornis is de toegevoegde waarde van bijvoorbeeld kennis over de nieren en de schildklier zeer groot. De samenwerking tussen de psychiaters en de somatische ziekenhuisspecialisten zorgt er ook voor dat de scheiding tussen lichamelijke en geestelijke aandoeningen steeds minder scherp beleefd wordt. Juist de samenhang wordt door deze unieke tweelingstudie van Ronald Vonk bevestigd, een ontwikkeling waarvan de patiënt uiteindelijk alleen maar beter kan worden.

Ronald Vonk
Ronald Vonk is sinds 1995 tot heden als psychiater werkzaam bij Reinier van Arkel. Deels werkt hij op de High Intensive Care afdeling, en deels op het Centrum Bipolaire Stoornissen. Binnen Reinier van Arkel fungeert hij als coördinator van het zorgprogramma bipolaire stoornissen en participeert hij in het landelijke Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen (KenBis). Overigens heeft het KenBis samen met de VMDB (Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen) een belangrijke bijdrage geleverd in de werving van de tweelingen die aan de studie hebben meegewerkt. In 2000 startte hij samen met Astrid van der Schot in het UMC Utrecht het promotieonderzoek naar de invloed van genen en omgeving op de ontwikkeling van een bipolaire stoornis onder supervisie van prof. dr. Willem Nolen en prof. dr. René Kahn.

Reinier van Arkel is een gespecialiseerde instelling voor geestelijke gezondheidszorg voor mensen met psychiatrische en psychische aandoeningen.